Re-voicing Cultural Landscapes: immateriëel cultureel erfgoed van Fryslân, Cornwall en Livonia

Re-voicing cultural landscapes

Hoe kun je immateriëel cultureel erfgoed van lokale minderheidstaalgebieden zoals Fryslân, Cornwall (VK) en Livonia (Estland/Letland) onderzoeken aan de hand van culturele evenementen zoals theater en festivals?
 
Re-voicing cultural landscapes (JPICH, Horizon 2020) is een samenwerking tussen drie universiteiten in Groningen, Falmouth en Tartu. Sinds 2020 is het Mercator Research Centre on Multilingualism and Language Learning (Fryske Akademy) een van de geassocieerde partners in het project. Het project werd gefinancierd door het Joint Programming Initiative on Cultural Heritage and Global Change (JPICH) en Horizon 2020 en ging officieel van start in januari 2021. 

 

Berber Aardema, Junior Onderzoeker bij de Rijksuniversiteit Groningen, vertelt:

Het doel van dit project is om het immateriële culturele erfgoed van lokale minderheidstaalgebieden Fryslân (Nederland), Cornwall (VK) en Livonia (Estland/Letland) te onderzoeken aan de hand van live culturele evenementen zoals theater, festivals en afstammingsbijeenkomsten. Deze evenementen dienen als een lens waardoor we observeren hoe individuen en organisaties zich bezighouden met cultureel erfgoed van minderheden, hoe talen en gemeenschappen functioneren en welke dynamiek er speelt tijdens en buiten de evenementen. Onze centrale vraag betreft de "wisselwerking tussen minderheids- en meerderheidsperspectieven", en hoe identiteit en insider-outsider-dynamiek deze culturele evenementen beïnvloeden.

 

Friestalig theater

Het team van onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen dat aan dit project werkt, heeft drie vormen van Fries gesproken theater geobserveerd en onderzocht; een dorpsgebaseerde amateurvoorstelling (Fordivedaesje Top & Twel), een semi-professionele openluchtvoorstelling (Iepenloft Jorwert), en een professionele voorstelling (Tryater), bovenop een pilotstudie die met Tryater is uitgevoerd.

Het team heeft gesprekken gevoerd met organisatoren, beleidsmakers, toeschouwers en anderen die deze culturele evenementen omringen of beïnvloeden. We wilden uiteenlopende antwoorden en meningen verzamelen van een gevarieerde selectie van respondenten over wat de evenementen en de culturele traditie betekenen voor hen, de gemeenschap, en misschien ook buiten de provinciegrenzen zouden kunnen betekenen. 

 

Friese taal en identiteit

In onze publicaties op basis van dit veldwerk zullen we het gebruik en de betekenis van de Friese taal en identiteit als geheel onderzoeken, om te zien hoe het in de praktijk functioneert en wat er nodig is om erbij te horen. Hierdoor hopen we meer inzicht te krijgen in het belang van de Friese cultuur in de context van maatschappelijke veranderingen zoals globalisering en verstedelijking. Ook hopen we manieren te vinden om de positie van Fries gesproken theater (als immaterieel cultureel erfgoed) te versterken en advies te geven over hoe de praktijk de middelen kan krijgen om te blijven bloeien.

Op dit moment naderen we het einde van onze gegevensverzameling en werken we toe naar de analyse en uiteindelijke publicatie van onze resultaten, waarvan we hopen dat ze helpen om de immateriële culturele erfgoederen van Cornwall, Fryslân en Livonia zichtbaarder en weerbaarder te maken.

 

Enkele citaten uit de gegevens:

"Wij Friezen schakelen te gemakkelijk. Toch? Als ik naar de winkels ga, word je in het Nederlands aangesproken en reageer je in het Nederlands, ook al hoor je aan de stem dat iemand Fries is. En toch spreek je Nederlands. Dat vind ik jammer."

"Eén man gaf aan dat hij geen Fries kon verstaan en de hele voorstelling werd in het Nederlands gedaan. De twee boeren van wie de moedertaal duidelijk Fries was, moesten hun verhaal in het Nederlands vertellen. En ik dacht: dit is prima, maar je merkt dat daar een barrière zit. Ze moesten merkbaar nadenken en vertalen en dat maakte het minder natuurlijk en misschien zelfs minder zuiver."

"Eerst al dat geklaag en de bezwaren [over het gaan kijken naar een Friese voorstelling]. En dan heb ik zoiets van 'kom op'. Maar het is ook geweldig dat dat bestaat, want als ze dan achteraf over de streep zijn getrokken, toont dat de waarde ervan aan. Het heeft al die angsten en hobbels in de weg overwonnen. Die doen er niet meer toe. [Dat is de kracht van theater, het is een ervaring. Mensen ervaren iets, maken iets mee [...] dat alle vooroordelen die ze misschien hadden, tenietdoet. Maar het gesprek erover is altijd zo tijdrovend, alsof je iets moet verdedigen."

"Bij taal maakt het uit wat je zegt en hoe je het zegt. Als ik over iets praat, zet ik het zo de wereld in en zorg ik ervoor dat mensen het op die manier zien. Ik voel dat gevoel van zorg. De woorden die we kiezen doen ertoe."

 

Meer informatie is te vinden op de Re-voicing Cultural Landscapes website van de Falmouth University.